parboaboa

Pengertian, Struktur, Ciri Ciri dan Unsur Intrinsik Cerkak

Halima | Pendidikan | 06-09-2022

Cerkak Bahasa Jawa (Foto : Parboaboa.com/halima)

Cerkak merupakan sebuah cerita pendek yang disusun runtut dan diceritakan secara sederhana, ringkas, dan padat. Ciri utama dari cerita cekak (cerkak) adalah penyampaiannya yang singkat, sehingga dapat dibaca sampai habis dalam waktu singkat.

Pengertian Cerkak Bahasa Jawa

Cerkak yaiku salah sijining karya sastra jawa kang nyeritakake cerita sing ringkes, prasaja, lan ora mbutuhake wektu suwe anggone maca.

Cerkak adalah cerita pendek yang ditulis dalam bahasa Jawa. Karya sastra Jawa ini memang menjadi salah satu materi yang diajarkan saat duduk di bangku sekolah. Oleh karena itulah, setiap siswa wajib paham tentang cerkak bahasa Jawa. Saat ini ada banyak sekali tema cerkak yang telah dibuat.

Struktur Cerkak

1.Eksposisi

Bagian eksposisi berisi pengenalan latar belakang cerita, seperti tokoh, situasi, dan setting cerita.

2.Komplikasi

Lalu, mulai masuk bagian komplikasi, yaitu bagian dimulainya suatu konflik cerita.

3.Krisis

Krisis merupakan bagian yang menceritakan langkah yang akan diambil oleh tokoh utama untuk bisa mengantisipasi dan menyelesaikan masalah

4.Klimaks

Sesuai dengan namanya, klimaks adalah bagian puncak atau konflik. Bagian ini berisi aksi sang tokoh utama dalam cerkak untuk menyelesaikan permasalahan.

5.Penyelesaian

Saat konflik sudah mulai selesai, artinya sebuah cerkak sudah memasuki bagian penyelesaian.
 

Unsur Intrinsik Cerkak

  1. Tema                   : Underane perkara ing cerkak. (Gagasan utama dalam cerkak.)
  2. Latar                   : Papan lan wektu kedadeane cerita. (Tempat dan waktu kerjadian cerita cerkak.)
  3. Tokoh                 : Pelaku kang ana lan mbangun ing cerkak. (Pemain yang ada di dalam cerkak.)
  4. Penokohan         : Tandha fisik lan nonfisik sing diduweni paraga. (Ciri-ciri fisik dan nonfisik dari masing-masing tokoh.)
  5. Gaya bahasa       : Basa kang dinggo pengarang cerkak. (Bahasa yang digunakan oleh sang pengarang cerkak.)
  6. Alur                    : Urutane crita saka awit nganti pungkasan. (Urutan kejadian cerita mulai dari awal hingga akhir.)
  7. Sudut pandang   : Cara pengarang mapanke awake ing njero crita. (Cara pengarang memposisikan dirinya sendiri di dalam cerita.)
  8. Amanat               : Piweling kang diwenehake pengarang marang wong sing maca. (Nasihat yang disampaikan sang pengarang kepada pembaca.)

Ciri Ciri Cerkak

  • Ukarane ringkes lan nganggo basa gancaran (kalimatnya ringkas dan merupakan karangan bebas tanpa aturan tertentu)
  • Tembung-tembunge gampang dimangerten (kata-katanya mudah dimengerti)
  • Isine nyengsemake utawa nrenyuhake, nyritakake sacuwil prastawa ing panguripane paraga utama (Berisi cerita menyenangkan atau menyentuh, menceritakan secuil peristiwa dalam kehidupan karakter utama)
  • Critane ringkes bae, ora dawa-dawa (cerita ringkas, tidak terlalu panjang)
  • Anggone maca mung mbutuhake wektu sedhela (membacanya membutuhkan waktu yang singkat)

Contoh Cerkak Bahasa Jawa

Ngingah Pitik

Bapakku nduwe usaha ngingu pitik sing terkenal ning desaku. 5 kandang pitik dideleh ning mburi omah. Saben kandang pitik kui ukurane 5 x 6 meter sing cukup dinggoni 50 pitik.

Aku saben esuk ngewangi bapak makani pitik-pitik gen cepet gedhe lan iso payu larang. Pakan pitik sing dicepakne nggo makani macem-macem, mulai seko beras, jagung, nganti dedak.

Gen oleh rego murah, pakan kui dituku seko tengkulak sing wis dadi langganan suwe. Tigan seko pitik-pitik iku dijupuki saben dino nek nemu. Alhamdulilah keluargaku iso nggawe usaha dewe.

Aku dewe seneng banget sinau soal ngingu pitik langsung karo bapak. Aku duweni cita-cita yen suk gedhe bakal iso nerusne usahane bapakku gen luweh gedhe.

 

Budi Anak Petani

Budi ya iku, bocah kang taseh sekolah ing bangku SD kira-kira sampun kelas 5, panggaweane sabendina, sak sampune wangsul sekolah mangan, sinau banjur ngewangi bapak lan ibu ne menyang sawah damel ngramut godhongan, sing biasane di dol ing pasar rongdina pisan. Nanging budi teng mriku mboten ngramut godhongan nanging pados kayu damel masak boke teng gria.

Saben sore Budi ngaji TPA teng masjid ing desone nganti bengi. Budi dados bocah kang apik lan santung marang wong shing luwih tuwo, amergi sangune ngaji lan didikane wong tuwo ingkang sae.

“Mbok, kulo bidal sekolah riyen nggih?”. Pitakon budi karo nyalami Bapak lan Ibuke lan nyuwun doa restu. “Oh, iyo len shing ngati-ati lan seng tenanan olehe golek ilmu”. Pas budi mangkat sekolah enten mbah-mbah wus tuwo gowo depok isi telo teko kali, Budi ngroso mesakne dateng mbah niku langsung ditulungi lan di terake nganti tekan omah.

Budi niku tiang ingkng sae, nek teng sekolahan di senengi kalian gugu-guru lan rencang-rencange. Najan anake wong nora duwe, nanging Budi gadah akhlak ingkang sae, seneng tinulung, lan welas asing marang liyane.

 

Editor : -

Tag : #cerkak    #bahasa jawa    #pendidikan    #unsur intrinsik cerkak    #contoh cerkak bahsa jawa   

BACA JUGA

BERITA TERBARU